Osteoporose

Osteoporose is een veralgemeende aandoening van het skelet die vaker voorkomt naarmate mensen ouder worden. Het bot wordt een heel leven lang opgebouwd en weer afgebroken, maar na je dertigste verjaardag wordt meer bot afgebroken dan opgebouwd. Dit betekent dat het bot minder stevig wordt. De kans op breuken wordt dus veel groter.

Deze breuken kunnen spontaan optreden of na een laag-energetisch trauma, bv. door te struikelen. Polsfracturen zijn soms een eerste teken van osteoporose, maar na de menopauze zijn het vooral wervelfracturen die de eerste manifestatie zijn van osteoporose. Op oudere leeftijd zijn heupfracturen een ernstige complicatie. Een eerste fractuur oplopen is een hoog risico voor nieuwe osteoporotische fracturen.

Osteoporose wordt een 'stille dief' genoemd omdat de botafbraak gebeurt zonder dat de patiënt het voelt. Het eerste symptoom van osteoporose is dan de fractuur. Wanneer een wervel inzakt, ontstaat hevige pijn in de rug, die na een aantal weken weer vermindert. Sommige mensen voelen echter niets en merken alleen dat ze kleiner worden. 

Oorzaken van osteoporose
Het proces van botafbraak gebeurt bij iedereen bij het ouder worden, niemand ontkomt aan dit natuurlijke proces. Toch zijn er een aantal factoren die het risico op osteoporose verhogen.

• roken
• alcohol (≥ 3 eenheden alcohol/dag)
• een lage BMI (minder dan 20kg/m²)
• erg weinig lichaamsbeweging
• voorgaande osteoporotische fracturen
• osteoporose en heupfracturen in de familie
• vitamine D-tekort
• lage calcium inname in de voeding of een onvoldoende evenwichtig dieet
• bepaalde geneesmiddelen, zoals cortisone, anti-epileptica, anti-hormonale therapie bij borst- en prostaatkanker, …
• een vroege menopauze (< 45 jaar)

Osteoporose komt soms ook samen met een andere chronische aandoening voor. In dat geval spreken we over ‘secundaire osteoporose’. Voorbeelden zijn reumatoïde artritis en andere chronische ontstekingsziekten zoals chronische darmontstekingen, te hard werkende schildklier (hyperthyroïdie) of  bijschildklier (hyperparathyroïdie).

De behandeling van osteoporose is vooral preventief door het opbouwen van een goede botmassa van kinderleeftijd tot op jongvolwassen leeftijd en door het vermijden van verhoogde botafbraak. Daarvoor is een gezonde levensstijl met een gebalanceerde calciumrijke voeding en voldoende beweging essentieel. Ook op latere leeftijd blijft dit belangrijk.

• Blijf bewegen, ook als je een dagje ouder wordt! Je botten worden sterker. Weet je niet goed wat kan of mag? Raadpleeg een kinesitherapeut. Die kan je helpen een aangepast oefenprogramma op te stellen. Een goede conditie, spierkracht en evenwicht kan ook helpen om vallen te vermijden, ook en vooral boven de 75 jaar!
• Zorg voor een gevarieerde voeding met voldoende calcium en vitamine D.
• Bij inname van cortisone is vaak een preventieve therapie met extra Calcium en Vitamine D nodig.
• Een eventueel onderliggende ziekte zoals reumatoïde artritis, te hard werkende schildklier... dient zo goed mogelijk onder controle gebracht te worden.

Heb je medicijnen nodig, dan heeft de arts volgende keuzes:

• Pijnstillers bij een acute breuk, gevolgd door een revalidatie schema.
• Vroeger werd bij de menopauze vaak een oestrogeen therapie opgestart. Actueel is dit, tenzij in uitzonderlijke gevallen, verlaten omwille van het risico op borstkanker en zeker bij patiënten met familiaal risico op borstkanker. Bespreek dit met jouw arts.
• Bisfosfonaten. Deze middelen verminderen de botafbraak en verlagen het risico op een breuk. Bekende bisfosfonaten zijn alendroninezuur en risedroninezuur. Zij worden éénmaal per week langs de mond genomen en dienen nuchter en los van andere medicatie ingenomen te worden. Zoledronaat is een alternatief voor intraveneus gebruik (via infuus 1x per jaar).
• Denosumab (Prolia®). Net als de bisfosfonaten vermindert deze medicatie de botafbraak en vermindert ze het risico op een breuk. Denosumab wordt 2x per jaar via een onderhuidse injectie toegediend
• Raloxifeen. Dit middel wordt vooral gebruikt bij de behandeling van osteoporose bij vrouwen in de eerste jaren na de menopauze. Het lijkt een beetje op oestrogeen, maar het beschermt tegen borstkanker en heeft geen invloed op het baarmoederslijmvlies. Net als de oestrogenen remt raloxifeen de botafbraak, waardoor de bestaande bothoeveelheid in stand wordt gehouden.
• Parathormoon (Teriparatide®). Dit is een anabole (botopbouwende) therapie die lijkt op het bijschildklierhormoon en die gebruikt kan worden na het falen van bisfosfonaten of raloxifeen.
• Romosozumab (Evenity®) is een nieuwe vorm van osteoporosebehandeling die tegelijk de botafbraak remt en de botaanmaak stimuleert. Deze therapie kan voorgeschreven worden aan postmenopauzale vrouwen met ernstige osteoporose en een recente (< 2 jaar) osteoporotische breuk. 

Deze aandoening komt vooral voor bij vrouwen na de menopauze, ouderen of mensen met langdurig cortisone gebruik.

Lees hier onze brochure Osteoporose

Website rond osteoporose

Lees hier een overzichtelijke gids rond valpreventie.

Aanbevelingen voor beleidsmakers rond osteoporose

Beluister hier de podcast over osteoporose.

Bekijk de informatieve video over osteoporose: Wees alert!

Bekijk de presentatie over artrose en osteoporose van Professor Rik Lories (KU Leuven, 2019) en van Professor Ruth Wittoek (UGent, 2021)

Pas een diagnose? Blijf niet bij de pakken zitten. Bekijk deze korte 'handleiding bij reumatische aandoeningen'.

Vragen rond werken met reuma? Lees onze pagina Werken en Reuma en/of contacteer onze ReumaCoach

Meer info over medicijnen vind je onder de kop Behandelingen.

Klik hier om terug te gaan naar 'Vormen van reuma'.